Cứ đến ngày mồng 10 tháng Hai âm lịch hàng năm, bà con dân làng Đông Sơn lại tưng bừng trong ngày hội chùa Đông Sơn.
Chùa Đông Sơn xưa có tên chữ là “Chân Khai Tự” nằm ở thôn Đông Sơn thuộc xã Việt Đoàn, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Chùa Đông Sơn thờ Phật, Thành Hoàng làng là Lê Văn Giác đại vương, cùng tiến sĩ Vũ Mộng Nguyên người đỗ đạt khoa bảng là nhà giáo và nhà thơ nổi tiếng ở xứ Kinh Bắc. Ngôi chùa này được xây dựng vào năm “Dương Đức nhị niên” 1673 và đã trải qua nhiều lần trùng tu và tôn tạo lại. Trải qua hàng trăm năm, đến nay chùa Đông Sơn là một trong ngôi chùa cổ đẹp của vùng Kinh Bắc, với kiến trúc kiểu chữ “Đinh” gồm có năm gian tiền đường, ba gian thượng điện, mái ngói cổ kính và bộ khung gỗ, là nơi sinh hoạt tâm linh của nhân dân Bắc Ninh.
Tục truyền, vào ngày mồng 10 tháng Hai Âm lịch hàng năm, dân làng Đông Sơn lại tưng bừng trong không khí ngày hội làng (còn được gọi là vào Đám). Từ việc giao cho các Giáp nuôi lợn, cấy lúa, để làm vật tế lễ dâng lên thần linh cho đến việc bầu ra một ông Quan đám đứng đầu việc tổ chức cỗ bàn, hay chọn một ông Quan viên tế cùng với ông trưởng thôn đều phải được tiến hành một cách kỹ lưỡng từ trước đó cả tháng trời. Theo đó, những người được dân làng chọn để làm Quan đám phải là người có kính tế khá, gia đình yên ấm, con cháu hiếu thảo, và đặc biệt là không có tang, phải ăn chay nằm mộng trước ngày diễn ra lễ hội. Lễ vật tế thần được chuẩn bị gồm: lợn cả con, mâm xôi, rượu, và lễ xôi gà của các hàng Giáp đã chuẩn bị.
Lễ hội chùa Đông Sơn đặc sắc nhất ở tục rước bình hương Thành Hoàng làng ở chùa ra đến đình để cử hành nghi thức tế lễ, đến ngày kết thúc hội lại rước về chùa để an vị và tiếp tục thờ. Chính hội là vào ngày mồng 10 tháng 2 âm lịch, tuy nhiên từ ngày mồng 9, dân làng đã được mở cửa đình và chùa của làng để làm bao sái đồ thờ tự, phong cờ quạt rồi rước bình hương thờ Thành Hoàng làng từ chùa ra đến “đình xã” (vốn là ngôi đình chung của 3 xóm cổ là Giữa, Đoài, Đồng Lĩnh) để tế lễ và mở hội. Tục lệ này dựa trên truyền thuyết về Lê Văn Giác đại vương, người được tôn là Thành Hoàng làng của làng Đông Sơn.
Tục truyền, Lê Văn Giác xưa kia là một vị quan nhưng vì gặp nạn mà về chùa ở ẩn, sau đó trở thành nhà sư và hóa tại chùa. Ngoài tục rước bình hương, dân làng Đông Sơn còn tổ chức lễ “rước nước” từ một giếng cổ ngay cạnh nghẹ chợ Sơn về đình để cử hành tế lễ. Ngày mồng 10 là ngày chính hội, phần lễ sẽ diễn ra một cách trang nghiêm với các nghi thức tế lễ, dâng lễ vật lên vị Thành Hoàng làng theo nghi thức truyền thống. Phần lễ kết thúc sẽ đến phần hội. Phần hội diễn ra rất sôi nổi với các hoạt động như biểu diễn văn nghệ truyền thống tuồng, chèo, hát ả đảo… hay các trò chơi dân gian như: đấu vật, chọi gà …
Tổng hợp
