Cùng với đồng Đại Bái, tranh Đông Hồ, gỗ Đồng Kỵ, thép Đa Hội… làng Xuân Lai (huyện Gia Bình) có truyền thống lâu đời với những sản phẩm mây, tre đan độc đáo, đáp ứng nhu cầu thị trường trong và ngoài nước.
Nghề làm tre trúc ở xã Xuân Lai (huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh) không biết có tự bao giờ. Chỉ biết rằng, bao thế hệ người Xuân Lai sinh ra, lớn lên đã in sâu trong kí ức hình ảnh cây tre chất ngất quanh làng, tiếng đục đẽo kì cạch rộn rã. Từ xa xưa, người dân Xuân Lai đã dùng tre trúc để làm nhà, giường, bàn ghế, vật dụng sinh hoạt… Dần dần, với yêu cầu ngày càng cao của thị trường, người làm nghề ở Xuân La sáng tạo thêm nhiều sản phẩm mới: bình phong, xích đu, kệ để đồ…. Thợ Xuân Lai cũng dựng cả những công trình nhà ở, quán xá bằng tre trúc theo yêu cầu khách hàng.
Điểm khác biệt của sản phẩm tre trúc Xuân La so với sản phẩm tre trúc các địa phương khác đó là sản phẩm tre trúc Xuân La có nhiều sắc độ khác nhau, từ đen bóng đến nâu cánh gián, nâu nhạt, vàng…. được tạo nên bằng kỹ thuật hoàn toàn tự nhiên chứ không sơn phết tạo màu. Cây tre trúc mua về từ một số tỉnh sẽ được ngâm dưới ao nước khoảng 6 tháng để tránh mối mọt, tăng độ dẻo dai. Sau khi vớt lên, người ta cạo bỏ lớp vỏ hay gọi là cạo tinh tre rồi hơ lửa để nắn cho thẳng. Cây tre đạt yêu cầu sau đó được đưa vào lò hun khói từ 8- 12 ngày để đạt theo màu sắc mong muốn. Vật liệu dùng để tạo khói là rơm trộn bùn. Quá trình hun khiến cây tre được sấy khô trở nên rất nhẹ, bền chắc, giữ màu trong nhiều năm.
Sau bao thăng trầm của lịch sử, làng nghề Xuân Lai đang tiếp tục được các nghệ nhân gìn giữ và phát triển với những sản phẩm có giá trị sử dụng và nghệ thuật cao như: Tranh tre, nội thất bằng tre và cả những công trình kiến trúc, khuôn viên thiết kế trang trí từ tre trúc hun khói. Sản phẩm của làng Xuân Lai không chỉ được người dân trong nước đón nhận mà còn được bè bạn quốc tế biết đến qua các tour du lịch, các doanh nghiệp xuất khẩu đồ mỹ nghệ…
Theo ông Nguyễn Đình Nam, Trưởng thôn Xuân Lai: Hiện thôn Xuân Lai có gần 250 hộ làm nghề tre trúc, trong đó 45 hộ chuyên sản xuất sản phẩm thủ công mỹ nghệ chất lượng cao, tạo việc làm thường xuyên cho hàng trăm lao động trong xã và các địa phương lân cận. Nhiều hộ mạnh dạn đầu tư mua sắm máy móc, trang thiết bị, từng bước thay thế cách làm thủ công, mở rộng liên doanh, liên kết với đối tác tại các thị trường trong nước như: Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng và xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc, EU… Theo ước tính, tổng giá trị sản xuất từ nghề mây tre đan của thôn năm 2018 đạt 30 – 40 tỷ đồng.
Để bảo tồn cũng như phát triển làng nghề, cùng với sự nỗ lực của người dân địa phương, thời gian qua, các cấp chính quyền luôn quan tâm và hỗ trợ, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, lành mạnh cho sản phẩm tre trúc Xuân Lai. Ngoài các chính sách hỗ trợ, ưu đãi về vốn, thúc đẩy sản xuất, đầu tư cơ sở hạ tầng, năm 2016, tỉnh đã xây dựng Đề án tạo lập, quản lý và phát triển nhãn hiệu tập thể mây tre đan Xuân Lai, huyện Gia Bình. Sau hơn 01 năm thực hiện, nhãn hiệu tập thể tre trúc Xuân Lai đã được Bộ Khoa học và Công nghệ cấp văn bằng bảo hộ độc quyền.
Bằng sự sáng tạo và đôi bàn tay khéo léo, từ cây tre, cây trúc bình dị, những người thợ làng nghề Xuân Lai đã sáng tạo thành các sản phẩm nghệ thuật độc đáo và làm giàu ngay trên mảnh đất quê hương mình một cách hiệu quả.
Tổng hợp
