Bánh tro Đình Tổ là một trong những loại bánh đậm chất quê Bắc Bộ được nhiều thực khách xa gần biết đến khi về thăm quê hương quan họ Bắc Ninh.
Theo người dân nơi đây, bánh tro Đình Tổ được làm từ gạo nếp, nước tro, một ít vôi, bánh được gói bằng lá chuối hoặc lá dong và mật mía. Để có được nước tro trong, có mùi thơm nhẹ người ta dùng rơm nếp đốt lấy tro, rồi đổ tro vào chậu, hòa với nước vôi, sau đó chắt lấy nước trong, bỏ cặn. Và những người làm nghề lâu năm luôn biết điều tiết tỷ lệ này để cho ra bánh có màu hổ phách, phảng phất hương vôi, ngọt ngào thơm mát mà vẫn nuột nà tình quê.
Gạo là nguyên liệu chính làm nên bánh tro, người dân nơi đây chọn thứ gạo nếp cái hoa vàng đều hạt cho vào tro để ngâm gạo trong chừng một đêm khi nào vớt ra thấy hạt gạo miết ở hai đầu ngón tay nát mịn là được. Gạo ngâm xong được vớt ra xối sạch bằng nước mưa hoặc nước giếng khơi để cho ráo mới đem gói.
Bánh tro Đình Tổ. (Ảnh: Sưu tầm)
Lá gói bánh thường là lá dong hoặc lá chuối hột, bánh tro Đình Tổ thường được gói theo hình ú, vồm cao như bàn tay khi nắm lại. Bánh gói xong đem luộc chín, phía dưới cùng của nồi luộc thường được lót một lớp lá dong già cho khỏi bén và thêm đậm hương. Bánh chín khi bóc ra lộ nguyên hình trong suốt một màu có thể nhìn xuyên thấu, đụng tay vào núng nính mềm mại như khối thạch.
Theo bà Nguyễn Thị Hải – một trong số ít hộ còn làm bánh ở Đình Tổ, nước tro chuẩn mới tạo nên màu bánh đẹp và vị bánh ngon. Bột tro làm bánh phải được đốt từ lá trầu không, vỏ bưởi khô, quả xoan (sầu đâu) chín, vỏ quả đỗ xanh khô và cây rau dền gai khô. Bởi theo bà Hải, những nguyên liệu này sẽ làm nên màu sắc, mùi hương của bánh tro Đình Tổ mà không nơi nào có được, nhất là lá trầu không.
Bánh tro Đình Tổ được chấm với mật để tăng độ ngon của món ăn.
Bánh tro Đình Tổ có màu vàng trong như hổ phách. Bánh tro ăn nguội và chấm với mật mía là ngon nhất, bánh có vị ngọt mát, và hơi nồng nhẹ của vị lá trầu không. Bên cạnh hương vị ngọt ngào, thanh mát, bánh tro Đình Tổ còn có công dụng dược lý mà ít ai biết. Theo Đông y, bánh tro có vị nhạt, tính mát, ăn rất dễ tiêu, tốt cho tiêu hóa, thích hợp nhất với người già, trẻ nhỏ và người có chứng bệnh nóng sốt âm ỉ, bánh tro có chức năng tư âm, dưỡng âm.
