Không chỉ nối tiếng với kiến trúc điêu khắc tinh tế và giá trị nghệ thuật cao, đình Châm Khê còn nổi tiếng với hoạt động lễ hội truyền thống được tổ chức vào ngày mồng 4 tháng tám âm lịch hàng năm, với tục “tắm phỗng”, hát Quan họ giao lưu và nhiều trò chơi hấp dẫn.
Theo tục truyền, vào những ngày đình đám này thì ngay từ mồng 1, làng Châm Khê đã phải tổ chức lễ “rước nước” để thờ và “tắm phỗng”. Để thực hiện lễ rước nước và tắm phỗng, làng sẽ cử ra một đội rước gồm: một ông Bồi trưởng và 4 nam thanh niên khoẻ mạnh, chưa vợ, gia đình hòa thuận. Ông Bồi trưởng sẽ mặc trang phục màu đỏ, tay cầm một cái trống khẩu để điều khiển đám rước. Còn 4 thanh niên rước kiệu sẽ mặc quần áo màu đỏ, thắt lưng và đeo khăn chít đầu màu đỏ.
Lễ rước đình làng Châm Khê. (Ảnh: Sưu tầm)
Buổi sáng ngày mồng 1, đám rước nước sẽ đi từ giếng cổ trước ở cửa nghè trên bãi Sấm, mang về đình để thờ Thành hoàng. Sau đó sẽ tiến hành rước phỗng từ trong đình ra bãi Sấm để tiến hành nghi lễ tắm phỗng, sau đó lại rước phỗng vào đình để thờ. Hai tượng phỗng đều có dáng “phỗng Chàm”, có chiều cao khoảng 0,7m, mặt hơi gồ ghề, cởi trần đóng khố, hai tay giơ ngang trước ngực, đầu buộc hai búi tóc xoắn ốc hai bên, thường được thờ trên hương án ở bên ngoài Tiền tế. Việc thờ phụng phỗng Chàm được nhiều di tích ở Bắc Ninh như đình Hồi Quan, đình Diềm, Đền Đô… thờ cúng, tuy nhiên việc rước và tắm phỗng thì chỉ có riêng đình Châm Khê thực hiện. Ẩn sâu của tín ngưỡng này đó là tín ngưỡng “thờ Nước” của người dân Việt Nam cổ lấy nông nghiệp làm gốc, mà làng Châm Khê là một làng điển hình.
Sáng ngày mồng 4 sẽ là ngày hội chính, dân làng sẽ tiến hành rước sắc phong Thánh từ hai nghè trong và ngoài về đình để thực hiện tế lễ và mở hội. Sau khi sắc phong được rước về đình, quan đám cùng các giáp sẽ thay nhau vào lễ. Sau phần lễ sẽ là phần hội với tiết mục hát Quan họ giao lưu trên sông bằng thuyền. Tham gia tiết mục hát Quan họ, không chỉ có các các liền anh liền chị của làng Châm Khê và các làng chạ, mà còn có rất nhiều các đoàn Quan họ khác ở trong vùng cũng tham gia. Các thuyền Quan họ nam và nữ sẽ bắt từng cặp một, đứng trên thuyền quanh bãi soi và hát đối đáp giao duyên.
Các hoạt động trong lễ hội. (Ảnh: Sưu tầm)
Đình Châm Khê là lễ hội truyền thống nổi tiếng với tục cổ như tắm phỗng,rước nước, phong cờ, hát Quan họ, đã thể hiện được nét văn hoá của làng quê này, đồng thời góp phần làm nên lịch sử văn hiến của Kinh Bắc – Bắc Ninh.
Tổng hợp
